سنت هاي متعلق به نماز

سنتهاي قولي (خواندني) نماز

1- دعای استفتاح
و آن عبارت است از گفتن دعای: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلاَ إِلَهَ غَيْرُكَ» بعد از تکبيرة الاحرام. (رواه الأربعة).
و دعای ديگر نيز روايت شده: «اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِيْ وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِيْ مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْنِيْ مِنْ خَطَايَايَ بِالثَّلْجِ وَالْمَاِء وَالْبَرَدِ». (رواه البخاري ومسلم).
بنابراين يکي از اين دعاهاي وارده شده را بخواند.
2- پناه خواستن به خداوند قبل از قراءت
بگويد: «أعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ».
3- گفتن: ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾.
4- گفتن: «آمين» بعد از فاتحه.
5- خواندن سوره بعد از فاتحه در دو رکعت اول از نماز صبح و جمعه و مغرب و چهار رکعتي، و نمازهاي سنت که بطور تنهاي خوانده مي‌شود، اما مقتدي در نمازهاي سري مي‌خواند ولي در نمازهاي جهري خير.
6- گفتن: «مِلْءَ السَّمَوَاتِ، وَمِلْءَ الأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا، وَمِلْءَ مَا شِئْتَ مِنْ شَيْءٍ بَعْدُ، أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالْمَجْدِ، أَحَقُّ مَا قَالَ الْعَبْدُ، وَكُلُّنَا لَكَ عَبْدٌ اللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ». بعد از بلندشدن از رکوع و بعد از گفتن: «رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ» بگويد. (رواه مسلم).
7- بيش از يکبار گفتن تسبيحات رکوع و سجود.
8- بيش از يکبار گفتن «رَبِّ اغْفِرْ لِيْ» ميان دو سجده.
9- گفتن دعا: «اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ، وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيْحِ الدَّجَّالِ». در تشهد آخر.
و مستحب است که نمازگزار در حالت سجده، فقط به تسبيح اکتفاء نکند بلکه هر چه مي‌خواهد در سجده دعا کند بدليل حديث: «نزديکترين حالتي که بنده به پروردگارش است وقتي است که در حال سجده مي‌باشد، بنابراين در سجده بسيار دعا کنيد». (رواه مسلم).
دعاهاي ديگري نيز هست که شما مي‌توانيد به کتاب پناهگاه مسلمان (حصن المسلم) رجوع کنيد.
همه اين سنتها که گذشت در هر رکعتي تکرار کن، بجز دعاي استفتاح و دعاي که بعد از تشهد است.
پس بنابراين مجموع اين سنتهاي قولي در نماز فرض در 17 رکعت، 136 سنت است، اگر که بگوئيم 8 سنت است که در هر رکعت تکرار مي‌شود، و مجموع سنتها در نماز سنت که 25 رکعت است و در شبانه‌روز خوانده مي‌شود، 175 سنت مي‌باشد، و گاهي تعداد اين سنتها با نماز قيام شب و نماز ضحي، اضافه مي‌گردد.
اما سنتهاي قولي که بجز يک بار در نماز تکرار نمي‌شود عبارتند از:
1- دعاي استفتاح
2- دعاي بعد از تشهد
بنابراين مجموع آنها در نماز فرض 10 سنت است، اما در نمازهاي نوافل (سنت) که در شبانه‌روز خوانده مي‌شود، 24 سنت مي‌شود، و گاهي بر تعداد آنها در نمازهاي قيام شب، و نمازهاي ضحي يا تحية المسجد اضافه مي‌گردد.

سنتهاي عملي نماز
1- بلندکردن دستها همراه با تکبيرة الإحرام.
2- بلندکردن دستها هنگام رکوع.
3- بلندکردن دستها هنگام راست‌شدن از رکوع.
4- و هنگام برخاستن از تشهد براي رکعت سوم.
5- بهم چسپاندن انگشت هنگام بلندکردن دست.
6- انگشتان بحالت کشيده، و کف دست بسمت قبله باشد.
7- دستان را تا برابر دو شانه يا نرمه گوش بلند کردن.
8- گذاشتن دست راست بر دست چپ يا با دست راست مچ دست چپ را بگيرد.
9- نگاه کردن به جايگاه سجده.
10- فاصله دادن ميان دو پاهايش هنگام ايستادن.
11- شمرده شمرده قرآن خواندن و در آن تدبرکردن.
12- گرفتن زانوها در حالت رکوع، با دو دستان بطوري که انگشتان باز باشد.
13- کمر خودش را در حالت رکوع کشيده و برابر قرار دهد.
14- نمازگزار بايد در حال رکوع سر خود را مساوي با کمرش قرار دهد نه بالا بگيرد و نه پائين بگيرد.
15- بازوهايش دور از پهلويش قرار دهد.

سنتهاي سجود
1- دور قراردادن بازوها از پهلويش.
2- نچسباندن شکم به رانش.
3- و دور نگه‌داشتن رانش از ساقش.
4- فاصله قراردادن بين دو زانوها در سجود.
5- راست قراردادن قدمش در سجده.
6- قراردادن کف انگشتان پا به زمين.
7- بهم چسباندن قدمش در سجده.
8- گذاشتن دستان برابر شانه يا دو گوش.
9- بازگذاشتن دستها.
10- چسباندن انگشتها به همديگر.
11- وقراردادن آنها بطرف قبله.

سنتهاي ميان دو سجده
نشستن ميان دو سجده، دو کيفيت دارد:
1- اقعاء ناميده مي‌شود، و آن عبارت است از اينکه دو پاهايش راست نگه دارد و بر پاشنه آن بنشيند.
2- افتراش، يعني پاي راست خودش را مستقيم ايستاده نگه دارد و پاي چپ را بخواباند، و در تشهد اول چنين است که بر پاي چپ بنشيند و پاي راستش را ايستاده نگه دارد.
حضرت رسول الله -صلى الله عليه وسلم- جلسه ميان دو سجده را آنقدر طولاني مي‌نمودند تا جايي که شخص مي‌گفت: شايد فراموش کرده است.

جلسه استراحت
عبارت است از جلسه کوتاهي که در آن ذکري نيست، محل آن بعد از سجده دوم، هنگام بلندشدن از رکعت اولي و رکعت سومي مي‌باشد.

سنتهاي تشهد آخري
تشهد دوم: سه کيفيت دارد:
‌أ- پاي راست را ايستاده قرار دهد، و پاي چپش را زير ساق پاي راستش قرار دهد، و نشيمنگاه خود را بر زمين بگذارد.
‌ب- مانند کيفيت اولي است بجز اينکه پاي راست را بلند نمي‌کند بلکه در همان سمت پاي چپ قرار مي‌دهد.
‌ج- پاي راست را ايستاده نگه مي‌دارد، و پاي چپ را ميان ساق و ران پاي راست قرار مي‌دهد.
1- گذاشتن دستان بر ران، (دست راست را بر ران راست، و دست چپ را بر ران چپ، در حالي که انگشتان کشيده و به هم چسبيده باشد).
2- اشاره نمودن با انگشت شهادت از اول تا آخر تشهد (انگشت ابهامش را بر انگشت وسطي بصورت حلقه بگذارد، و به سوي آن بنگرد).
3- چرخاندن چهره بسمت راست و چپ هنگام سلام.
سنتهاي عملي که در هر رکعت تکرار مي‌گردد (25) سنت است، پس مجموع آنها در نمازها فرض 425 سنت و در نمازهاي سنت 625 سنت که در شبانه‌روز تکرار مي‌شود. و گاهي اوقات برحسب افزودن تعداد رکعات نمازهاي سنت مثل، سنت ضحي و قيام شب بر تعداد سنتها نيز افزوده مي‌گردد.
برخي سنتهاي عملي وجود دارد که يک يا دو بار بيشتر تکرار نمي‌شود:
1- بلندکردن دستها همراه تکبيرة الاحرام.
2- بلندکردن دستها هنگام برخاستن براي رکعت سوم، در نمازهايي که دو تشهد دارد.
3- اشاره کردن با انگشت شهادت.
4- صورت را به سمت راست و چپ برگرداندند هنگام سلام نماز.
5- جلسه استراحت، در نمازهاي چهار رکعتي 2 بار تکرار مي‌گردد، و در بقيه نمازها خواه فرض يا سنت باشد يکبار تکرار مي‌شود.
6- تورک نشستن: (و آن عبارت است از: راست و ايستاده نگه داشتن پاي راست، و قراردادن پاي چپ را زير ساق پاي راست و نشيمنگاه را بر زمين گذاشتن) اين عمل در تشهد دوم انجام مي‌شود.
پس آنچه ذکر شد سنتهايي بود که يک بار تکرار مي‌شود بجز اشاره با انگشت شهادت در تشهد که در هر نماز فرضي بجز نماز صبح، دو بار تکرار مي‌شود، و همچنين جلسه استراحت در نمازهاي چهار رکعتي تکرار مي‌گردد، بنابراين مجموع سنتها 34 سنت مي‌باشد.
پس اي برادر گرامي، بکوش نمازت را با اين سنتهاي قولي و فعلي آراسته گرداني، تا اينکه اجر و پاداشت بسيار، و مقام و منزلت نزد پروردگار بالا رود.
نکته
امام ابن القيم مي‌فرمايد: بنده در دو جايگاه در مقابل پروردگارش مي‌ايستد، يکي در نمازش و ديگري هنگام ملاقات با پروردگارش در روز قيامت، پس کسي که حق ايستادن اولي درست اداء نمايد، قرار گرفتن در جايگاه دوم برايش آسان مي‌گردد، و کسي که به جايگاه اولي توجهي نکرد و حقش را ادا ننمود جايگاه دومي برايش سخت و دشوار خواهد بود.

سنت‌هاي بعد از نمازهاي فرض
1- سه بار استغفار کردن، و گفتن: «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلاَمُ وَمِنْكَ السَّلاَمُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ». (رواه مسلم).
2- «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ، اللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ». (رواه البخاري ومسلم).
3- «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ. لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَلاَ نَعْبُدُ إِلاَّ إِيَّاهُ، لَهُ النِّعْمَةُ وَلَهُ الْفَضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُوْنَ». (رواه مسلم).
4- «سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، وَاللهُ أَكْبَرُ [33 مرتبه، سپس], لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ». (رواه مسلم).
5- «اللَّهُمَّ أَعِنِّيْ عَلَى ذِكْرِكَ، وَشُكْرِكَ، وَحُسْنِ عِبَادَتِكَ». (رواه ابوداود والنسائي).
6- «اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْبُخْلِ، وَأَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ، وَأَعُوْذُ بِكَ مِنْ أَنْ أُرَدَّ إِلَى أَرْذََِلِ العُمْرِ، وَأَعُوْذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الدُّنْيَا وَعَذَابِ الْقَبْرِ». (رواه البخاري).
7- «رَبِّ قِنِيْ عَذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَكَ». بدليل حديثي که براء بن عازب روايت کرده: «ما هنگامي که همراه پيامبر -صلى الله عليه وسلم- نماز مي‌خوانديم دوست داشتيم که سمت راست پيامبر -صلى الله عليه وسلم- باشيم، ايشان چهره‌اش را بسوي ما مي‌نمودند، پس شنيديم که فرمود: «رَبِّ قِنِيْ عَذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ (تجمع) عِبَادَكَ». (رواه مسلم).
8- خواندن سوره های: ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ﴾ و ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ﴾ و ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ﴾. (رواه أبوداود والترمذي والنسائي).
9- خواندن آيت الکرسي: ﴿اللّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ﴾. (رواه النسائي).
10- گفتن: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِيْ وَيُمِيْتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ». 10 مرتبه بعد از نماز مغرب و نماز صبح. (رواه الترمذي).
11- تسبيحات و اذکار را با دست بشمارد.
12- اين اذکار و اوراد را در جايگاه خودش که نماز خوانده بگويد و جاي خودش را تغيير ندهد.
مجموع اين سنتهاي بعد از نماز اگر مسلمان بر انجامش کوشا باشد تقريباً (50) سنت است، که گاهي در نمازهاي صبح و مغرب بر تعدادش افزوده مي‌گردد.
نتيجه و فايده انجام اين سنت‌ها:
‌أ- اگر شخص مسلمان بعد از هر نماز فرضي بر اين اوراد و اذکار محافظت نمايد برايش اجر (500) صدقه نوشته مي‌شود. بدليل حديث رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: «هر سبحان الله گفتن صدقه است، و هر الله اکبر گفتن صدقه است، و هر الحمد الله گفتن صدقه است، و هر لا اله الا الله گفتن صدقه است ..». (رواه مسلم).
‌ب- اگر شخص مسلمان بر اين اورادها محافظ نمايد (500) درخت برايش در بهشت کاشته مي‌شود، چنانچه روزي رسول اکرم -صلى الله عليه وسلم- بر ابوهريره گذر نمودند در حالي که ابوهريره نهالی را مي‌کاشت، آنگاه پيامبر -صلى الله عليه وسلم- فرمود: «اي ابو هريره، آيا راهنمائي نکنم تو را به نهالي که بهتر از اينست؟» عرض کرد: بله اي رسول خدا، فرمود: «بگو: سبحان الله و الحمدلله و لا إله إلا الله والله أکبر، با گفتن هر کدام از اين‌ها برايت يک درخت در بهشت کاشته مي‌شود». (رواه ابن ماجه وصححه الألباني).
‌ج- کسي که هميشه بعد از هر نماز فرض آيت الکرسي را بخواند ميان او و بهشت بجز مرگ هيچ مانعي وجود ندارد، که بعد از مردن به بهشت داخل مي‌شود.
‌د- کسي که بر اين اوراد و اذکار محافظت نمايد گناهانش ريخته مي‌شود اگرچه مانند کف دريا باشد. چنانکه در صحيح مسلم روايت شده است.
‌ه- کسي که بر آنها محافظت کند هرگز در دنيا و آخرت خوار و نااميد نمي‌گردد. بدليل حديث: «اوراد و اذکار بعد از نماز گوينده‌اش را نااميد نمي‌گرداند ...». (رواه مسلم).
‌و- کم و کاستي که در نماز فرض بوجود آمده بوسيله اينها جبران مي‌گردد.