مطالعه مختصر روش نماز پیامبر (تاليف امام البانی رحمه الله)

بسم الله الرحمن الرحیم
روش نماز- تالیف امام البانی رحمه الله

1 ـ رو به قبله کردن
اي مسلمان! هر گاه براي نماز برخاستي, در هر جا که هستي, در نمازهاي فرض و سنت بسوي کعبه روي آور, و رو کردن بسوي قبله رکني از ارکان نماز است که بدون بجاي آوردن اين رکن نماز درست نخواهد بود.
ولي در ميدان جنگ و ترس, رو به قبله نمودن ساقط مىگردد.
*و هچنين (رو کردن به قبله) از کسي که توانايي آنرا نداشته باشد مثل: بيمار، و کسي که سوار بر کشتي, ماشين و يا هواپيما است و بيم آن مىرود که وقت نمازش فوت گردد, ساقط مىشود.
*و کسي که سوار يا مسافر در ماشين بود و نماز نفل يا وتر مىخواند رو به قبله ايستادن از وي ساقط مىگردد. ولي هنگام تکبير اول رو به قبله نمايد مستحب است, سپس به هر سمتي که مسيرش هست, برود بلا مانع است.
*و هر کسي که کعبه (بيت الله) را مىبيند بر وي واجب است که بسوي آن رخ نمايد و اما اگر کعبه را نمىبيند رو کردن به جهت آن کافي است.
حکم اشتباه در نماز خواندن بطرف غير قبله:
*اگر كسى به علت ابري بودن هوا يا علت ديگري بعد از تلاش و جستجو به سمت غير قبله نماز خواند, نمازش درست است, و بر وي اعاده لازم نيست.
*و اگر کسي در حال نماز خواندن اشتباه کرده بود و شخصي که به وي اعتماد دارد, آمد و او را از جهت قبله آگاه ساخت در اين صورت بر وي لازم است که بىترديد به سمت قبله روي نمايد, و نمازش درست است.
2 ـ بر پا ايستادن:
بر نمازگزار واجب است که ايستاده نماز بخواند, زيرا قيام رکن نماز است مگر براي افراد زير:
کسي که نماز خوف در حالت جنگ مىخواند, براي وي جايز است سواره نماز بخواند.
بيماري که توانايي ايستادن ندارد, در صورتيکه توانايي نشستن دارد, نشسته نماز بخواند واگرنه بر پهلو خوابيده نماز بخواند.


کسي که نماز نفل(سنت) مىخواند, برايش جايز است که سواره نماز بخواند، همچنين مىتواند نشسته نماز بخواند، با اشارة سر رکوع و سجده نمايد، چناچنه بيمار هم همينطور نماز مىخواند, البته در اشارة سجده، سرش را بيشتر از اشارة رکوعش پايين آورد.
براي شخصي که نشسته نماز مىخواند جايز نيست که چيزي بر روي زمين بگذارد و بر آن سجده کند, بلکه اشارة سجده اش را پايين تر از اشارة رکوعش قرار دهد چنانچه ذکر شد. و اين هنگامي است که نتواند مستقيماً پيشاني خود را بر زمين بگذارد.
نمازخواندن در کشتي و هواپيما:
*خواندن نماز فرض در کشتي و همچنين در هواپيما جايز است.
*و اگر از افتادن بيم داشته باشد، مىتواند در کشتي و هواپيما نشسته نماز بخواند.
*و براي نمازگزار جايز است که به علت پيري يا ضعف بدنش در هنگام قيام بر ستون يا چوبدستي(عصا) تکيه دهد.
جمع نمودن ميان ايستادن و نشستن:
انسان مىتواند نماز شب (تهجد) را ايستاده يا نشسته بخواند, و يا ميان ايستادن و نشستن جمع نمايد، بدينصورت که نماز را نشسته آغاز کند, مقداري بخواند و اندکي قبل از رکوع بلند شود و چند آيه اي ايستاده بخواند. و بعد از آن رکوع و سجده نمايد, سپس در رکعت دوم همين طور عمل کند.
*و هر گاه نشسته نماز خواند چهار زانو بنشيند, يا هر طوري که برايش راحت باشد.
نماز خواند با کفش:
*پاي برهنه و همچنين با کفش نماز خواندن جايز است.
*و بهتر اينست که هر طور برايش ميسر شد، گاهي بدون کفش و گاهي با کفش نماز بخواند, و خود را براي پوشيدن و بيرون کردن کفش در نماز به سختي نياندازد، بلکه اگر پاي برهنه باشد، با پاي برهنه نماز بخواند، و اگر کفش پوشيده باشد، با کفش نماز بخواند، مگر اينکه مانعي وجود داشته باشد.

*و اگر کفشهايش را بيرون آورد نبايد در سمت راستش بگذارد, بلکه در سمت چپ خود بگذارد در صورتي که سمت چپش شخص نمازگزار نباشد، وگرنه آن را بين پاهايش(1) بگذارد, اين دستور و فرمان از پيامبر ص به صحت رسيده است.
نماز خواندن بر منبر:
*و براي آموزش مردم جايز است که امام بر مکاني بلند همچون منبر بايستد و نماز بخواند, پس بر آن تکبير گويد, قرائت کند, و رکوع نمايد, و در حالي که به عقب بر گردد پايين بيايد تا اينکه بتواند بر زمين (در کنار منبر) سجده نمايد. آنگاه به جاي خودش بر گردد و در رکعت دومي نيز همان کارهايي را انجام بدهد که در رکعت اولي انجام داد.
نماز خواندن به سوي ستره (2) و نزديک شدن به آن واجب است:
نماز خواندن بطرف ستره واجب است, در مسأله ستره مسجد و غير مسجد و بزرگ و کوچک بودن مسجد تفاوتي نمىکند, زيرا رسول الله ص مىفرمايد: «لا تصلِّ إلاَّ إلي سترة ولا تدع أحداً يمر بين يديک, فإنَّ أبي فلتقاتله فإنَّ معه القرين» عموميت دارد.
يعني: فقط بسوي ستره نماز بخوان, و هرگز نگذار کسي از جلويت عبور کند, پس اگر کسي اصرار ورزيد با وي گلاويز شو (بجنگ) زيرا شيطان همراه وي است.
*نزديک شدن به ستره واجب است، زيرا رسول اکرم ص به آن امر نموده است.
__________
(1) - در اين مسأله اشاره لطيفي است به اينکه کفشهايش را جلوي خود نگذارد, و اين ادبي است که بيشتر نمازگزاران نسبت به آن بىتوجهي مىکنند و چه بسا مشاهده مىکنيم که بسوي کفشهايشان نماز مىگزارند!.
(2) - چيزي که نمازگزار در جلو خودش قرار مىدهد تا کسي از سجدگاهش عبور نکند.
(1/11)
*فاصلة جايي که پيامبر ص سجده مىنمود تا ديواري که بطرف آن نماز مىخواند به اندازه عبور يک گوسفند بود. پس کسي که اينچنين عمل نمايد به آن نزديک شدن واجب عمل نموده است(1).
طول ستره:
واجب است ستره به اندازة يک يا دو وجب از زمين بلند باشد, زيرا رسول الله ص فرموده است: «إذا وضع أحدکم بين يديه مثل مؤخرة الرحل(2) فليُصلِّ ولا يبالي مَنْ مَرَّ مِن وراء ذلک».
هر گاه يکي از شما جلوي خودش چيزي مانند آخر پالان شتر گذاشت، آنگاه نماز بخواند، و پشت آن اگر کسي عبور نمود, هيچ اشکالي ندارد.
*مستقيم در برابر ستره قرار گيرد, زيرا ظاهر دستور نماز بسوي ستره همين را مىرساند, اما اينکه مقداري سمت چپ يا راست ستره قرار گيرد بطوري که مستقيم و برابرش نباشد, به ثبوت نرسيده است.
*نماز خواندن بسوي درخت و ستون, و عصا و هر چيزي مانند آن که در زمين نصب شده باشد, جايز است.
*و همچنين اگر فرد بسوي همسرش که بر تخت خوابيده در حالي که زير لحاف است, نماز بخواند, اشکالي ندارد, و همچنين نماز خواندن بسوي حيوان اگر چه شتر باشد, درست است.
نماز خواندن بسوي قبر(گور) حرام است.
نماز خواندن بسوي قبر مطلقاً جايز نيست, فرقي نمىکند که قبر پيامبران باشد، يا قبر ديگران.
عبور کردن از جلوي نمازگزار حرام است, اگر چه در مسجد الحرام باشد:
__________
(1) - بنابراين آنچه مردم در تمام مساجدي که ديده ام در سوريه وغيره انجام مىدهند, بطوريکه به دور از ديوار و وسط مسجد نماز مىخوانند, چيزي جز غفلت از اين دستور و فعل پيامبر ص نيست.
(2) - آن چوبي است که در آخر پالان شتر است, و رحل (پالان) براي شتر مانند زين براي اسب مىباشد. وحديث اشاره به اين دارد که خط کشيدن روي زمين کافي نيست, و حديثي که در اين زمينه روايت شده ضعيف مىباشد.

هر گاه جلوي نماز گزار ستره وجود داشته باشد, عبور کردن از ميان وي و ستره اش جايز نيست, در اين مورد مسجد الحرام و مساجد ديگر با هم فرقي نمىکنند. زيرا سخن پيامبر ص: «کسي که از جلوي نمازگزار عبور مىکند اگر مىدانست چه گناهي بر وي مىباشد, هر آئينه چهل (چهل روز يا سال ...) مىايستاد برايش بهتر بود از اينکه از جلويش عبور کند»(1), شامل همه مساجد مىشود.
بر نمازگزار واجب است که نگذارد کسي در جلويش عبور کند، اگر چه در مسجد الحرام باشد.
*براي کسي که بسوي ستره نماز مىخواند جايز نيست بگذارد کسي از جلويش عبور کند, بخاطر حديث سابق: «... هرگز نگذار کسي از جلويت عبور کند...).
و فرمان پيامبر ص: « هر گاه يکي از شما بسوي چيزي (ستره اي) نماز خواند و کسي خواست از جلويش بگذرد, بايد با زدن به سينه اش او را منع نمايد, و تا مىتواند او را برگرداند. و در روايتي آمده: «دوبار او را منع نمايد». پس اگر آن شخص خودداري نکرد در اينصورت با وي بجنگد زيرا که او شيطان است».
جلو رفتن براي مانع شدن از عبور:
*براي جلوگيري از عبور غير مکلف مانند حيوان(چارپا)، يا کودک از جلوي نمازش, جايز است که يک قدم يا بيشتر به جلو برود, تا اينکه از پشت سر وي عبور کند.
آنچه نماز را قطع مىنمايد:
*اهميت ستره در نماز براي شخصي که بسوي آن نماز مىخواند در اينست که از فاسد شدن نماز وي در صورتيکه از جلويش عبور شود, جلوگيري مىکند, بر خلاف کسي که ستره نگذاشته است, که در اين صورت اگر جلويش زني بالغ, و همچنين الاغ يا سگي سياه عبور کند نمازش قطع (باطل) مىشود.
- - - - -
3 ـ نيت
__________
(1) - واما حديث نماز پيامبر ص در کنار مطاف بدون ستره در حالي که مردم در جلويش عبور مىکردند, صحيح نيست. و بعلاوه اينکه در آن ذکر نيست که مردم از ميان ايشان و محل سجده اش عبور مىکردند.

*بر نمازگزار لازم است آن نمازي را که براي آن برخاسته نيت نمايد، و با قلبش آن را معيّن کند. بعنوان مثال: فرض ظهر يا عصر يا سنت ظهر يا سنت عصر ـ و نيت شرط يا رکن مىباشد, و اما تلفظ نمودن نيت با زبان بدعت و مخالف سنت است, و هيچ يک از ائمه چهارگانه اين را نگفته است.
4 ـ تکبير الإحرام «تحريمه»:
پس با گفتن: «الله اکبر» که رکن است, نماز را آغاز نمايد, زيرا که رسول الله ص فرمود: «پاکيزگي و طهارت کليد نماز است, و تکبير سبب تحريم آن, و سلام سبب تحليل آن است»(1).
*در تمام نمازها با صداي بلند تکبير نگويد مگر اينکه امام باشد.
*هر گاه نياز باشد مثل بيمار بودن امام, و آهسته بودن صدايش، يا بسيار بودن جماعت نمازگزاران, جايز است که مؤذن تکبير إمام را به مردم برساند.
*پيرو تکبير نگويد مگر بعد از اينکه تکبير امام تمام و کامل شود.
بلند کردن دستها و چگونگي آن:
همزمان با تکبير، يا قبل از آن، و يا بعد از آن, دستهايش را بلند نمايد, همه اينها در سنت به ثبوت رسيده است.
*و در حالي که انگشتان کشيده شده، دستهايش را بلند کند.
*و دو کف دستش را برابر شانه هايش قرار دهد, وگاهي در بلند نمودن دستها مبالغه نمايد بطوريکه نزديک گوشهايش برساند(2).
دست بستن و چگونگي آن:
*بعد از تکبير دست راستش را بر دست چپ بگذارد, و اين از سنت پيامبران † مىباشد و رسول الله ص يارانش را به آن امر نموده است, پس باز گذاشتن آن جايز نيست.
*دست راستش را بر پشت کف چپش و بر مچ آن بگذارد.
__________
(1) - يعني: تحريم آن افعالي که خداوند حرام گردانده و همچنين تحليل آن, يعني: تحليل آن چـه که در بيرون از نماز حلال گردانده است. و= = مقصود از تحريم و تحليل: محرم(حرام شده) و محلل (حلال شده) مىباشد.
(2) - و اما با انگشتان ابهام نرمه گوش را دست زدن و گرفتن, در سنت هيچ اصلي ندارد, بلکه نزد من اين کار ريشه در وسوسه دارد.

*و گاهي با دست راست دست چپ را بگيرد(1).
جاي گذاشتن:
*دستهايش را فقط روي سينه اش بگذارد و در اين مورد زن و مرد يکسان مىباشند(2).
*و گذاشتن دست راست بر پهلو جايز نيست.
خشوع و نگاه کردن به جاي سجده:
*بر نمازگذار لازم است که در نمازش خشوع و فروتني نمايد, و از نقش و نگارها و هر آنچه که او را از نماز بخود مشغول مىسازد, اجتناب و دوري کند و هنگام حاضر شدن غذايي که اشتهاي خوردن آن را دارد, و همچنين هنگامي که ادرار و مدفوع به وي فشار آورده است (احتياج به دستشويي رفتن دارد) نبايد در اين حال نماز بخواند.
*و در حالت قيام به سجده گاهش نگاه کند.
*نبايد گردن يا سينه به چپ و راستش حرکت کند, زيرا اين نوعي دزدي است که شيطان از نماز بنده مىربايد.
*و همينطور بلند کردن چشم بسوي آسمان جايز نيست.
دعاي استفتاح:
*سپس قرائت را با برخي از دعاهاي ثابت شده از رسول الله ص آغاز نمايد, و دعاهاي استفتاح بسيارند که مشهورترين آنها: «سبحانک اللهم وبحمدک وتبارک اسمک وتعالي جدّک, ولا إله غيرک»(3), مىباشد.
و فرمان رسول الله ص به خواندن عاي استفتاح به ثبوت رسيده است, در نتيجه شايسته است که هميشه آنر بخواند(4).
5 ـ قرائت:
*سپس واجب است که به خدا پناه ببرد «أعوذ بالله» بگويد و ترک آن گناه محسوب مىشود.
__________
(1) - اما جمع کردن ميان گذاشتن دست و گرفتن بطور همزمان که بعضي از متأخرين آنرا پسنديده اند در سنت اصلي ندارد.
(2) - و دست را بر غير سينه گذاشتن يا ضعيف است و يا اصلي ندارد.
(3) - پروردگارا تو را به پاکي ياد مىکنم و تو را ستايش مىگويم, و با برکت است نام تو، و بلندمرتبه است بزرگواري تو, و بجز تو معبودي بحق نيست.
(4) - و کساني که مايلند بر بقيه ادعيه استفتاح اطلاع يابند به کتاب «صفه الصلاه» (ص72 ـ73) چاپ دهم يا يازدهم، و ترجمه فارسى آن از انتشارات حرمين ـ زاهدان، مراجعه نمايند.

*و سنت است که گاهي: «أعوذ بالله من الشيطان الرجيم, من همزه ونفخه ونفثه» بگويد. و نفث در اينجا بمعناي شعر مذموم مىباشد.
*وگاهي نيز: «أعوذ بالله السميع العليم, من الشيطان الرجيم» بگويد.
*آنگاه در نمازهاي جهري و سري(نهفته), با صداي آهسته «بسم الله الرحمن الرحيم» بگويد.

خواندن فاتحه:
*سپس سورة فاتحه را کاملاً بخواند و «بسم الله الرحمن الرحيم» نيز جزء آن است. بايد دانست که خواندن فاتحه رکن نماز است و بدون آن نماز صحيح نمىشود, پس حفظ نمودن آن براي کساني که زبانشان عربي نيست واجب است.
*کسي که توانايي حفظ فاتحه را ندارد, کافي است که بگويد: «سبحان الله, والحمد لله, ولا إله إلاَّ الله, الله أکبر, ولا حول ولا قوة إلاَّ بالله».

*و سنت است که آنرا آيه آيه بخواند, يعني بر آخر هر آيه اي توقف کند, به اين صورت که: « بسم الله الرحمن الرحيم » بگويد سپس وقف کند, آنگاه بگويد: « الحمدلله رب العالمين» سپس وقف نمايد, آنگاه بگويد: « الرحمن الرحيم » سپس وقف کند, آنگاه بگويد: « مالك يوم الدين » سپس وقف کند, و تا آخر اينچنين بخواند.

وتمام قرائت پيامبر ص اينچنين بود, و بر هر آيه اي وقف مىنمود, و آنرا با آيه بعدي وصل نمىنمود, گرچه از نظر معنا به آن وابسته باشد.
*و «مالک», «مَلِک» خواندن هر دو جايز مىباشد.
خواندن سوره فاتحه براي مقتدي (پيرو):

بر مقتدي واجب است که در نمازهاي سري پشت سر امام سورة فاتحه را بخواند, و همچنين در نمازهاي جهري در صورتي که قرائت امام را نشنود, يا اگر امام بعد از خواندن آن سکوت نمود بطوري که مقتدي بتواند سورة فاتحه را بخواند, اگر چه اين سکوت در سنّت به نظر ما ثابت نيست(1).
بعد از فاتحه خواندن:
*سنت است که بعد از خواندن سورة فاتحه در دو رکعت أوّلي يک سوره, يا چند آيه بخواند, همچنين در نماز جنازه.
*گاهي بعد از فاتحه قرائت چند آيه را طولاني نمايد, و گاهي هم بخاطر مشکلاتي چون سفر, سرفه, بيماري, يا گرية کودک قرائت را کوتاه نمايد.
*قرائت قرآن در نماز چند صورت دارد: مثلاً: قرائت در نماز صبح طولانىتر از بقيه نمازهاي پنجگانه است, و به ترتيب بعد از آن نماز ظهر, نماز عصر, عشاء, و در پايان نماز مغرب در غالب اوقات.
*قرائت در نماز شب از قرائت همة نمازها طولانىتر است.
*در سنت معلوم است که قرائت رکعت اول طولانىتر از قرائت رکعت دوم نمايد.
*و قرائت در دو رکعت آخر به اندازة نصف قرائت در دو رکعت اول کوتاهتر نمايد(2).
در هر رکعت فاتحه خواندن:
*خواندن فاتحه در هر رکعت واجب است.
*و همچنين سنت است که احياناً در دو رکعت آخر چيزي غير از فاتحه بخواند.
*براي پيشوا جايز نيست بيشتر از آن مقداري که در سنت وارد شده, نماز را طولاني نمايد, زيرا با اينکار براي کساني که پشت سر وي هستند کار را دشوار مىنمايد, شايد مرد بزرگسالي يا بيماري, يا زني که کودک شيرخوار دارد و يا شخصي که کاري ضروري دارد پشت سرش باشد.
بلند و آهسته خواندن:
__________
(1) - در کتاب سلسله أحاديث ضعيفه (شماره 546 و 547) مستند کساني که به آن قائل هستند و پاسخ به آنها را ذکر نموده ام.
(2) - تفصيل اين مسأله را مىتوانيد در کتاب «صفه الصلاه» (ص83) چاپ يازدهم بخوانيد، همچنين به چاپ فارسي آن از انتشارات حرمين ـ زاهدان مراجعه كنيد.

*خواندن فاتحه و برخي از آيات قرآن را در نماز صبح, جمعه, نماز عيد, استسقاء(طلب باران), کسوف(ماه گرفتگي) و دو رکعت اول از نماز مغرب و عشاء با صداي بلند بخواند.
*و اما در نماز ظهر, عصر, رکعت سوم نماز مغرب و دو رکعت آخر نماز عشاء با صداي آهسته بخواند.
*براي امام جايز است که گاهي در نمازهاي سري آيه اي بلند بخواند و پيروان آنرا بشنوند.
*و اما نماز شب و وتر را گاهي آهسته، و گاهي با صداي بلند بخواند, و در بلند نمودن آواز اعتدال را رعايت نمايد.
خواندن قرآن با ترتيل (تجويد):
*سنت است که قرآن را با تجويد و ترتيل بخواند، نه يک نفس و با عجله, بلکه طورى بخواند که همه حروف آشکار شود، و صدايش به قرائت قرآن زينت بخشد, و با نواي خوب طبق آن احکامي که نزد اهل علم به تجويد معروف است, تلاوت نمايد, نه با نواهاي اختراعي و قوانين موسيقي معروف.
يادآوري به امام:
*هر گاه قرائت براي امام دشوار گردد يا در اشتباه افتد, براي مأموم جايز است که امام را يادآوري کند.
6 ـ رکوع:
*پس هنگامي که از قرائت فارغ شود, به اندازه اي که به نفسش بر گردد, سکوت نمايد.
*سپس همچنانکه در تکبيرة الإحرام ذکر شد دستهايش را بلند کند.
*و تکبير بگويد, و اين تکبير واجب است.
*آنگاه رکوع نمايد, به اندازه اي که مفصلهايش استقرار پيدا کند، و هر عضوي بجاي خودش بر گردد, و اين رکن است.
چگونگي رکوع:
*دستهايش را بر زانوهايش گذاشته, و زانوهايش را محکم بگيرد, و انگشتانش را باز بگذارد, اينها همه واجب است.
*و پشت خود را پهن و دراز نمايد ـ بطوري که اگر بر پشتش آب ريخته شود آنجا بماند ـ و اين واجب مىباشد.
*و سرش را پائين و يا بالا نگيرد, بلکه برابر با پشتش قرار دهد.
*دو آرنجش را از پهلويش دور نگه دارد.

*و در رکوعش سه مرتبه يا بيشتر, «سبحان ربي العظيم»(1) بگويد.
برابر و يکسان قرار دادن ارکان با هم:
*و يکسان قرار دادن ارکان در طولاني بودن, سنت است. پس رکوعش، و بلند شدنش بعد از رکوع, و سجودش، و نشستنش بين دو سجده، از نظر طولاني بودن بايد يکسان باشند.
*قرآن خواندن در رکوع يا در سجده جايز نيست.
(اعتدال) راست شدن از رکوع:
*سپس پشت خود را از حالت رکوع بلند کند, و اين رکن است.
*و در اثناي اعتدال (راست شدن) «سمع الله لمن حمده». بگويد. و اين واجب است.
*به کيفيت هايي که گذشت, دستهايش را در اعتدال بلند نمايد.
*سپس معتدل و مطمئن بايستد تا اينکه هر استخواني جاي خودش را بگيرد, و اين رکن است.
*و در اين حالت «ربنا ولک الحمد»(2) بگويد, و گفتن آن بر هر نمازگزاري واجب است, اگر چه پشت سر امام هم باشد(3).
زيرا که اين ورد مخصوص قيام است, اما «سمع الله لمن حمده» ورد اعتدال مىباشد.
*و اين قيام و رکوع را به يک اندازه طولاني نمايد، همچنانکه گذشت.
سجده کردن بر زمين:
*سپس «الله اکبر» بگويد و اين واجب است.
*و گاهي دستهايش را بلند نمايد.
بر دستها به زمين رفتن:
__________
(1) - اذکار ديگري براي گفتن در رکوع نيز وارد شده , برخي از آنها طولاني و برخي متوسط و برخي ديگر کوتاه مىباشند, به صفه صلاه النبي ص ص 113 چاپ يازدهم، و ترجمه فارسى آن مراجعه شود.
(2) - و اذکار ديگري نيز هست که در اين رکن گفته مىشود, به صفه صلاه النبي ص (ص: 116) چاپ يازدهم مراجعه نماييد.
(3) - در اين قيام چون دست بستن وارد نشده است, مشروع نيست, جهت توضيح بيشتر به اصل کتاب صفه صلاه النبي ص مراجعه نماييد.

*سپس براي سجده کردن بر دستهايش به زمين رود، و آن را قبل از زانوهايش بر زمين بگذارد، چون رسول الله ص چنين امر نموده, و همچنين از عمل آنحضرت ص ثابت مىباشد, و ايشان نمازگزاران را از زانو زدن مانند شتر نهي کرده است, و شتر بر دو زانوئي که در دستهايش است, زانو مىزند.
*پس هنگامي که سجده کرد, ـ و اين رکني از رکنهاي نماز است ـ بر دو کف دستش تکيه نمايد و آنها را باز کند.
*و انگشتانش را به هم بچسباند.
*و آنها را به سوي قبله بگذارد.
*و دو کفهايش را برابر شانه هايش قرار دهد.
*و گاهي برابر گوش هايش بگذارد.
*واجب است که ساعدش را از زمين بلند کند, و آنطور که سگ دستهايش بر زمين مىگذارد بر زمين نگذارد.
*بيني و پيشانيش را محکم روي زمين بگذارد, و اين از ارکان نماز است.
*و همچنين زانوهايش را محکم روي زمين بگذارد.
*و همچنين سر انگشتان پاهايش را محکم بر زمين بگذارد.
*و پاهايش را راست و ايستاده بگيرد, همه اينها واجب است.
*و سر انگشتان پاهايش را به سمت قبله قرار دهد.
*و عقب(پاشنه) پاهايش را به هم نزديک کند و بچسباند.
اعتدال(آرام گرفتن) در سجده:
*بر نمازگزار واجب است که در سجده اش اعتدال داشته باشد, به اين معنا که بر تمام اعضاي سجده اش بطور مساوي و يکسان تکيه کند, و اعضاي سجده عبارتند از: پيشاني و بيني, و دو کف دست, ودو زانو, و سر انگشتان دو پا.
*و اگر کسي به اين کيفيت در سجده اش اعتدال را رعايت نمود، همانا بطور يقين اطمينان و آرام گرفته است, و همچنين اطمينان و آرام گرفتن در سجده از ارکان نماز است.
*و در سجده اش سه بار يا بيشتر: «سبحان ربي الأعلي»(1) بگويد.
*و مستحب است که در سجده بسيار دعا کند, زيرا که اميد اجابت است.
__________
(1) - و اذکار ديگري نيز وجود دارد که براي اطلاع از آنها مىتوانيد به صفه الصلاه النبي ص (ص27) چاپ عربي، و ترجمه فارسى آن، از انتشارات حرمين ـ زاهدان ـ ايران مراجعه نماييد.

*و همچنانکه گذشت سجده اش را باندازة رکوعش طولاني نمايد.
*سجده بر زمين, و همچنين بر چيزهايي مانند: لباس, فرش, حصير, و مانند اينها, که بين زمين و پيشاني, مانع باشند جايز است.
*در سجده خواندن قرآن جايز نيست.
افتراش و نشستن ميان دو سجده:
*سپس با گفتن «الله أکبر» سرش را بلند کند، و اين واجب است.
*در بعضي اوقات دستهايش بلند نمايد.
*آنگاه مطمئن و آرام بنشيند تا اينکه هر استخواني در جاي خودش قرار گيرد, و اين از ارکان نماز است.
*و پاي چپش را بگستراند (پهن کند) سپس بر آن بنشيند, و اين واجب است.
*و پاي راستش را ايستاده نگه دارد.
*و انگشتانش را بسوي قبله نگه دارد.
*و گاهي نشستن به صورت اقعاء(1) جايز است, و اقعاء بمعناي اين است که بر پاشنه و سينه قدمهايش بنشيند.
*و در اين جلسه: «اللهم اغفر لي, وارحمني, واجبرني, وارفعني, وعافني, وارزقني». بگويد.
*و اگر خواست: «رب اغفر لي, رب اغفر لي» بگويد.
*و اين جلسه را تقريبا به اندازه سجده اش طولاني نمايد.
سجدهء دوم:
*سپس «الله أکبر» بگويد, و اين واجب است. و بعضي اوقات با اين تکبير دستهايش را بلند نمايد.
*و سجدة دوم را انجام دهد, و اين سجده نيز از ارکان نماز است.
*و کارهايي را که در سجدة اول انجام داد, در اين سجده نيز انجام دهد.
جلسهء استراحت:
*سپس وقتي که سرش را از سجدة دوم بلند نمود, و خواست براي رکعت دوم بلند شود, تکبير بگويد, و اين تکبير واجب است.
*و گاهي دستهايش را بلند کند.
*و چند لحظه معتدل و آرام بر پاي چپش بنشيند, تا اينکه هر استخواني به جاي خودش برگردد.

__________
(1) ـ اقعاء: اين است كه دو پاى خويش را بر زمين نهاده بطورى كه بدن او روى كف پاهاى او قرار گيرد.

رکعت دوم:
*سپس با دستهاي مشت کرده همانطور که شخص خمير کننده مشت مىکند, بر زمين تکيه کند, و براي رکعت دوم برخيزد, و اين رکعت دوم از ارکان نماز است.
*و همان کارهايي که در رکعت اول انجام داد در رکعت دوم نيز انجام دهد.
*مگر اينکه دعاء استفتاح را در رکعت دوم نخواند.
*و رکعت دوم را از رکعت اول کمي کوتاهتر کند.


نشستن براي تشهد:

*و پس از اينکه از رکعت دوم فارغ شد, براي تشهّد بنشيند, و اين واجب است.
*و به حالت افتراش, بنشيند چنانچه در جلسة (نشستن) ميان دو سجده گذشت.
*اما در تشهد جايز نيست که بصورت اقعاء بنشيند.
*و کف دست راستش را بر ران و زانوي راست, بگذارد, و آخر آرنج راستش را بر رانش بگذارد، و از آن دور ننمايد.
*و کف دست چپش را بر ران و زانوي چپش بگستراند.
*و جايز نيست بر دستش تکيه زده و بنشيند, مخصوصاً بر دست چپ.


حرکت دادن انگشت, و نگاه بسوي آن:

*گاهي همة انگشتان دست راستش را مشت کند, و انگشت ابهام را بر انگشت وسطي بگذارد.
*و گاهي انگشت ابهام را با وسطي حلقه نمايد.
*و با انگشت سبّابه (شهاده) بسوي قبله اشاره کند.
*و به انگشتش نگاه کند.
*و از اول تشهد تا آخرش آنرا حرکت دهد و با آن دعا نمايد.
*و با انگشت دست چپش اشاره نکند.
*و همه اينهايي که گفته شد در هر تشهد انجام دهد.


لفظ تشهد و دعا خواندن بعد از آن:

*تشهد واجب است, و اگر فراموش نمود سجده سهو بجاي آورد.
*و تشهد را آهسته بخواند.
*و لفظ آن: «التحيات لله, والصلوات والطيبات, السلام علي النبي(1) و رحمة الله وبرکاته, السلام علينا وعلي عباد الله الصالحين, أشهد أن لا إله إلاَّ الله, وأشهد أنّ محمداً عبده ورسوله» مي باشد.
__________
(1) - واين لفظ (يعني: علي النبي) بعد از وفات پيامبر ص مشروع و جايز است, زيرا اين لفظ در تشهد ابن مسعود وعائشه وابن زبير وابن عباس ن به ثبوت رسيده است, و کسي که خواهان تفصيل اين مسأله است به کتابم صفه صلاه النبي (ص142) مراجعه نمايد.

وبعد از آن بر پيامبر ص درود بفرستد, پس چنين بگويد: «اللهم صلّ علي محمد وعلي آل محمد, کما صليت علي إبراهيم وعلي آل إبراهيم, إنک حميد مجيد, اللهم بارک علي محمد وعلي آل محمد, کما بارکت علي إبراهيم وعلي آل إبراهيم إنک حميد مجيد»(1).
و اگر خواستي که مختصر بخواني, بگو: «اللهم صل علي محمد, وعلي آل محمد, وبارک علي محمد وعلي آل محمد, کما صليت وبارکت علي إبراهيم, وعلي آل إبراهيم, إنک حميد مجيد».
*سپس از دعاهاي وارد شده هر دعايي که مورد پسند وي است, انتخاب نموده و در اين تشهد, با آن دعاها خداوند را بخواند.

رکعت سوم و چهارم:


*سپس تکبير بگويد، و اين تکبير واجب است, و سنت اين چنين است که در حالي که هنوز نشسته است تکبير بگويد.
*و گاهي دستهايش را بلند کند.
*سپس براي رکعت سوم بلند شود, و اين رکعت مانند رکعت بعدي(چهارمي) رکن نماز است.
*و هنگام برخاستن براي رکعت چهارم همين کارها را انجام مىدهد.
*مگر قبل از اينکه براي رکعت چهارم بلند شود, آرام و معتدل بر پاي چپش بنشيند (جلس? استراحت) تا اينکه هر استخواني بجاي خودش برگردد.
*آنگاه با تکيه کردن بر دستهايش بلند شود, همچنانکه در برخاستن به رکعت دوم انجام داد.
*سپس در هر يک از رکعت سوم و چهارم واجب است سور? فاتحه را بخواند.
*و گاهي يک آيه يا بيشتر بعد از فاتحه بخواند.


قنوت نازله:

*براي نمازگزار سنت است بخاطر مصيبتي که بر مسلمانان وارد شده قنوت بخواند و براي آنها دعا نمايد.
*و جاي خواندن قنوت بعد از برخاستن از رکوع و گفتن «ربنا لک الحمد» مىباشد.
*دعاي مخصوصي ندارد, بلکه دعاهايي را که با آن مشکل و مصيبت مناسبت دارد بخواند.
*و در اين دعاي قنوت دستهايش را بلند مىکند.
*و اگر امام است دعاي قنوت را با صداي بلند بخواند.
*و کساني که مأموم هستند آمين بگويند.
__________
(1) - در کتابم الفاظ ثابت ديگر تشهد وجود دارد, وآنچه در اينجا ذکر کرده ام صحيح ترين آنها مىباشد.

*و هنگاميکه از دعا فارغ شد تکبير گفته و سجده نمايد.


قنوت وتر و جاي خواندن آن:

*خواندن دعاي قنوت در وتر گاهي اوقات مشروع و جايز است.
*و جاي آن قبل از رکوع است، بخلاف قنوت نازله.
*و در آن اين دعا را بخواند: «اللهم اهدني فيمن هديت, وعافني فيمن عافيت, وتولَّني فيمن توليت, وبارک لي فيما أعطيت وقني شر ما قضيت, فإنَّک تقضي ولا يقضي عليک, وإنَّه لا يذلّ من واليت, ولا يعزّ من عاديت, تبارکت ربنا وتعاليت, ولا منجا منک إلاَّ إليک».
*و رسول الله ص اين دعا را به اصحابش آموزش داد, پس نبايد چيزي بر آن افزود, مگر درود و صلاه بر پيامبر ص که بخاطر ثابت بودنش از اصحاب ن جايز است.
*سپس رکوع و دو بار سجده کند, چنانکه گذشت.
تشهد آخري, و نشستن به حالت تَوَرُّک(1):
*سپس براي تشهد آخري بنشيند, و هر دو تشهد واجب است.
*و کارهايي را که در تشهد اول انجام داد در اين تشهد هم انجام دهد.
*بجز اينکه در اين تشهد بحالت تورک بنشيند, به اين کيفيت که سرين چپش را بر زمين گذاشته، و هر دو قدمش را از يک سمت بيرون بياورد، و پاي چپ را زير ساق پاي راستش قرار دهد.
*و قدم راستش را نصب کند.
*و گاهي پهن کردن آن نيز جايز است.
*و با کف دست چپش زانويش را بگيرد و بر آن تکيه زند.


واجب بودن درود بر پيامبر ص و از چهار چيز پناه خواستن:

*بر نمازگزار واجب است در اين تشهد بر پيامبر ص درود بفرستد، و ما بعضي از درود را در تشهد اول ذکر نموديم.
__________
(1) ـ متورك به اين معنى: طورى دو زانو بنشيند كه پشت پاى چپ، روى كف پاى راست قرار بگيرد.

*و همچنين بر نمازگزار واجب است از چهار چيز, به خداوند پناه برد و بگويد: «اللهم إنّي أعوذ بک من عذاب جهنم, ومن عذاب القبر, ومن فتنة المحيا والممات, ومن شر فتنة المسيح الدجال»(1).


دعا نمودن قبل از سلام:

*سپس با انتخاب خودش از آن دعاهايي که در کتاب و سنت به ثبوت رسيده است براي خودش دعا نمايد. و اين دعاها بسيارند و دعاهاي خوبي هستند, اما اگر چيزي از اين دعاها نمىدانست, آنچه برايش ميسر است, و در دين و دنيا به وي فايده مىرساند, دعا کند.


سلام دادن و انواع آن:

*سپس بطرف راستش «السلام عليکم ورحمة الله» گويد, و آنقدر صورتش را بچرخاند تا اينکه سفيدي رخسارش ديده شود, و سلام از ارکان نماز است.
*و پس از آن بطرف چپش سلام دهد تا اينکه سفيدي رخسار چپش ديده شود, اگر چه در نماز جنازه باشد.
*امام براي سلام دادن صداي خودش را بلند مىکند، مگر در نماز جنازه که با صداي آهسته سلام دهد.
*و سلام دادن انواعي دارد:
اول: بطرف راستش: «السلام عليکم ورحمة الله وبرکاته».
وبطرف چپش: «السلام عليکم رحمة الله», بگويد.
دوم: مانند سلام اول سلام بگويد بدون اينکه: «وبرکاته» بگويد.
سوم: بطرف راستش: «السلام عليکم ورحمة الله», وبطرف چپش: «السلام عليکم» بگويد.
چهارم: روبروي خود يک سلام مىدهد, و در وقت سلام کمي به طرف راستش مايل مىشود.
__________
(1) - فتنه محيا: فتنه هايي که در زندگي انسان بر اثر دنيا و شهواتش براي وي اتفاق مىافتد, و فتن? ممات: عبارت است از فتن? قبر و سؤال دو فرشته, و فتن? مسيح دجال: آن کارهاي خارق العاده اي که به دستش آشکار مىشود, و با آن بسياري از مردم را گمراه مىسازد, و با ادعاي الوهيت او را پيروي مىنمايند.

اي برادر مسلمان! اين فرصت برايم پيدا شد تا روش نماز پيامبر ص را مختصر نمايم. کوشش نمودم تا چگونگي نماز را براي شما نزديک نمايم تا براي شما واضح و روشن گرديده و در ذهن شما مجسم گردد و بطوريکه گويا نماز رسول الله ص را در برابر چشمانت مىبيني، پس اگر تو چنانچه من نماز پيامبر ص را توصيف نمودم, نماز بخواني, اميدوارم خداوند از تو بپذيرد، زيرا در اينصورت تو به قول پيامبر ص: «صلّوا کما رأيتموني أصلي»(1) جامه عمل پوشيدي.
سپس بعد از اينها بر شما لازم است که اهميت حضور قلب, خشوع و فروتني در نماز را فراموش نکنيد، زيرا که حضور قلب و خشوع مقصود بزرگ و اصلي ايستادن بنده در جلوي پروردگارش مىباشد, و هر اندازه که با خشوع و فروتني بيشتر نماز بخواني، و نمازت به چگونگي و کيفيت نماز رسول الله ص نزديکتر باشد, از آن نتيجه و ثمره اي که پروردگارمان به آن اشاره نموده: " إن الصلاة تنهى عن الفحشاء والمنكر "(2) بيشتر برخوردار خواهي شد.
__________
(1) - آنگونه که مرا مىبينيد نماز مىخوانم، نماز بخوانيد.
(2) - همانا نماز, انسان را از کارهاي زشت و منکر باز مىدارد.

و در پايان از خداوند بزرگ مسألت دارم که نمازها و بقيه اعمالمان را بپذيرد, و ثواب و پاداش آنها را براي روزي که ملاقاتش مىنمائيم, ذخيره نمايد. ( يوم لا ينفع مال ولا بنون إلا من أتى الله بقلب سليم ) . والحمد لله رب العالمين


محمد ناصر الدين الألباني
ترجمة: حسين تاجي گله داري