حكم بردن كودكان به مسجد (علامه ابن عثيمين رحمه الله)

سوال: بعضي از نمازگزاران كه به مسجد مي روند بچه ي كوچك خود را نيز به مسجد مي برند، اين بچه ها كه به سن تشخيص نرسيده اند و نماز خواندن نيز بلد نيستند همراه نمازگزاران در صف مي ايستند و چه بسا موجب تشويش ساير نمازگزاران مي شوند؛ حكم اين مسئله چيست؟ به اولياي اين كودكان چه توصيه اي داريد؟


جواب: از نظر من كودكاني كه باعث تشويش ساير نمازگزاران مي شوند بردن آنها به مسجد جايز نيست؛ زيرا اين كار موجب آزار مسلماناني مي شود كه مي خواهند فرضي از فرايض الله را انجام دهند؛ پيامبر اكرم صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ هنگامي كه برخي از يارانش را در حال نماز خواندن ديد و صداي قرائت آنها را شنيد گفت: «لاَ يَجْهَرَنَّ بَعَضُكُمْ عَلَي بَعْضِكُمْ فيِ الْقِراء ة»(1)
«برخي از شما قرائت تان را بر، برخي ديگر بلند نكنيد».
در حديث ديگري آمده است: «لاَ يُؤْذِيَنَّ بَعْضُكُمْ بَعْضَاً»(2)
«برخي از شما برخي ديگر را آزار ندهد».
__________
(1) . «موطا مالك» 1/80 (177)، احمد (4/344)، نسائي در «الكبري» (8091)، بيهقي در «الكبري» (4480)- از حديث بياضي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ. صاحب (مجمع الزوائد) (2/265) گفته است: «اين حديث را امام احمد روايت كرده و رجال آن رجال صحيح است» (2/265).
(2) . ابوداود (1332)، نسائي در «الكبري» (8092)، عبدالرزاق در «مصنف» (4216)، حاكم در «مستدرك» 1/311(1169). حاكم اين حديث را تصحيح كرده و امام ذهبي در اين زمينه با وي موافق است. -از حديث ابوسعيد خدري رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ -.

---------------------------------
بنابراين هر عملي كه موجب اذيت و آزار نمازگزاران بشود انجام آن ناجايز است؛ پس نصيحت من به اولياءاين است كه كودكانشان را با خود به مسجد نبرند و آنها را همان گونه كه پيامبر صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ راهنمايي كرده راهنمايي كنند، در آن جا كه ايشان صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمودند: «مُرُوا أبْنَاءَ كَمْ بِالصّلاَة لِسَبْعٍ وَ اضْرِبُوْهُمْ عَلَيْهاَ لَعِشْرٍ»(1)
«فرزندانتان را هنگامي كه هفت ساله مي شوند به خواندن نماز دستور دهيد- و اگر نخواندند- در ده سالگي آنها را بزنيد».
بنده همين طور به اهل مسجد توصيه مي كنم كه در مورد كودكاني كه آمدن آنها به مسجد مشروع است سعه ي صدر داشته باشند و بر آنها سخت نگيريد و جايي را كه كودك به آن سبقت گرفته در اختيار او قرار دهند، زيرا هر كس كه زودتر جايي را در اختيار بگيرد به آن جا حق دارتر است خواه كودك باشد و يا بالغ، پس قرار دادن كودكان در جاي مخصوصي از صف و تصرف كردن جاي او ضررهاي زيادي دارد؛ از جمله:
تضييع حق آنها، چه هر كس كه به چيزي زودتر از ساير مردم برسد به آن حق دارتر است.
اين كار باعث مي شود كه كودك عقده اي بار بيايد و هميشه بغض و كينه ي كسي را كه جايش را تصرف مي كند به دل بگيرد.
سبب مي شود كه كودك از رفتن به مسجد نفرت پيدا كند.
اين كار باعث مي شود كه بچه ها در يك جا جمع شده و به بازي مشغول شوند و بر اهل مسجد تشويش ايجاد كنند، در صورتي كه اگر در ميان مردم بزرگ سال قرار بگيرند چنين حركاتي از خودشان نمي دهند.
__________
(1) . مسند احمد(2/187،180)، ابوداود (495)، ترمذي (407). امام ترمذي گفته است: «حديث حسن صحيح». آلباني در صحيح ابوداود آن را تصحيح كرده است(466).

---------------------------------
اما آنچه كه برخي از علما ذكر كرده اند مبني بر اين كه كودك از جايش بلند كرده مي شود و در آخر صف و يا آخرين صفِ مسجد قرار داده مي شود، قولي مرجوح است؛ اين علما از حديث «لِيلِني منكم أولُو الأحْلام وَ النُّهَي»(1) استدلال كرده اند.
ولي بايد گفت كه فتواي اين علماء مرجوح و معارض با حديثي است كه رسول الله صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ در آن فرمودند: «مَنْ سَبَقَ إلَي مَالَمْ يَسْبِقْهُ إلْيه أحَدٌ فَهُو أحَقُّ بِهِ»(2)
«هر كس به چيزي سبقت بگيرد كه كسي ديگر به آن سبقت نگرفته آن شخص بدان چيز حق دارتر است».
استدلال اين دسته از علما بوسيله ي حديث (لَيِلِنِي مِنكُم...) كامل نيست؛ زيرا از اين حديث استنباط مي شود كه رسول الله صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ صاحبان عقل و خرد را به پيشي گرفتن تشويق نموده تا به پيامبر صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ نزديك بشوند، چون آنها نسبت به كودكان به فقه و علم رابطه ي نزديكتري داشتند و براي حفظ ديده ها و شنيده هاي خود از پيامبر صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ مطمئن تر بودند. نكته ي ديگر اين كه پيامبر صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ در اين حديث نفرمود كه (جز صاحبان عقل و خرد به من نزديك نشوند) و اگر چنين مي فرمود آنگاه استدلال اين علما به جا بود، ليكن صيغه اي كه در حديث آمده، امر به صاحبان خرد است كه زودتر بيايند و به پيامبر صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ نزديك بشوند.


__________
(1) . مسلم (432).
(2) . ابوداود (3071)، طبراني در «الكبير» (814). بيهقي در «الكبري» (11617،11616،11559) و ضياء مقدسي در «المختارة» (1434). حافظ ابن حجر در «الإصابه» آن را حسن قرار داده است. 1/67 (145).






علامه ابن عثيمين رحمه الله - فتاواي اسلاميه (2/8، 9)